Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, depresyonun irade eksikliği değil, nörobiyolojik temelli karmaşık bir hastalık olduğunu vurguladı. Klinik psikoloji ve psikiyatri açısından, depresyondan 'acil çıkış' ifadesinin genellikle mümkün olmayan, gerçek dışı bir beklenti olduğunu belirtti. Birkaç saat içinde tamamen iyileşmek, kırık bir kemiğin anında kaynaması gibi, biyolojik ve psikolojik süreçlere aykırıdır.
Gerçekçi olan yaklaşım, akut kriz anlarında belirtileri hızla hafifletmek, yıkıcı davranışları önlemek ve profesyonel yardım alana kadar stabilizasyonu sağlamaktır. Bu durum, 'acil çıkış' yerine 'acil durum yönetimi' olarak adlandırılmalıdır.
Akut Krizi Tetikleyen Belirtiler
Bireyleri hızla 'hemen bir çözüm' arayışına iten akut depresyon belirtileri şunlardır:
-
Hayattan zevk alamama halinin dayanılmaz bir boyuta ulaşması.
-
Fizikselmiş gibi hissedilen yoğun bir iç sıkıntısı ve ruhsal acı.
-
Aniden ortaya çıkan zorlayıcı intihar düşünceleri.
-
Saatlerce süren uykusuzluk veya yataktan çıkamama hali.
Akut Kriz Anında Uygulanacak Bilimsel Adımlar (İlk 24 Saat)
Ani bir depresif çöküş yaşayan kişinin uygulayabileceği, Davranışsal Aktivasyon ve Duygusal Düzenleme ilkelerine dayanan adımlar mevcuttur. Bu teknikler tedavi yerine kriz yönetimine hizmet eder.
-
Acil Güvenlik Önlemi: Can güvenliğini sağlamak en öncelikli bilimsel müdahaledir. İntihar düşüncesi varsa, vakit kaybetmeden 112, bir kriz hattı aranmalı ya da acil servise başvurulmalıdır.
-
5 Dakika Kuralı (Davranışsal Aktivasyon): O anki görevi (yataktan çıkmak, duş almak, su içmek) sadece 5 dakika boyunca yapmayı hedefleyin. Depresyon hareketsizlikle beslendiği için küçük bir başarı bile beynin ödül sistemini hafifçe tetikleyebilir.
-
Biyolojik Düzenleme (Vagus Siniri Aktivasyonu): Yüzünüzü soğuk suyla yıkayın veya ensenize soğuk kompres uygulayın. Vagus siniri uyarımı, vücudun 'savaş ya da kaç' tepkisini yavaşlatarak sakinleşmeyi hızlandırır. Nefes egzersizlerinden kare nefes (4 al, 4 tut, 4 ver, 4 tut) tekniği, otonom sinir sistemini kontrol etmenin en hızlı yollarındandır.
-
Ortam Değiştirme: Evdeyseniz odanızı değiştirin; mümkünse 10 dakikalık kısa bir yürüyüş yapın. Fiziksel ortamı değiştirmek, beynin düşünce döngüsünü kırmasına yardımcı olur.
-
Dikkat Dağıtma (Topraklama): 5-4-3-2-1 Topraklama Tekniğini (5 gördüğün, 4 dokunduğun, 3 duyduğun, 2 kokladığın, 1 tattığın şeyi söyleme) deneyin. Bu teknik, zihni yıkıcı düşüncelerden o anki gerçekliğe odaklanmaya zorlar.
Önemli Uyarı: Bu teknikler belirtileri azaltır, ancak depresyonun temel nedenini ortadan kaldırmazlar. Bir ağrı kesici gibidirler; ağrıyı dindirir ama kırığı tedavi etmezler.
Acil Müdahale Gerektiren Kritik Durumlar
Aşağıdaki belirtilerin görülmesi durumunda kişi vakit kaybetmeden acil yardım veya bir ruh sağlığı uzmanına başvurmalıdır:
-
Kişinin aktif olarak kendini yaralama veya intihar planları yapması.
-
Başkalarına zarar verme düşüncelerinin ortaya çıkması.
-
Gerçeklikle bağın koptuğu sanrılar veya halüsinasyonlar görmeye başlaması.
-
Günlerce banyo yapmamak, yemek yememek veya su içmemek gibi hayati eylemlerin durması.
Destek İçin Yapılması Gerekenler
Toplumda yaygın olan 'moralini yükselt', 'kafana takma' gibi öneriler depresyondaki kişi için yetersiz ve zararlıdır. Bu tür öneriler, kişiye 'yeterince çabalamıyorsun' mesajı vererek var olan suçluluk duygularını pekiştirir.
Depresyondaki kişiye acil durumlarda destek olurken şunlara dikkat edilmelidir:
-
Doğrulama ve Empati: "Şu an ne kadar acı çektiğini anlamaya çalışıyorum. Yalnız değilsin" gibi ifadelerle duygularını doğrulayın.
-
Somut Görevler Teklif Etme: "Kafanı dağıt" yerine, "sana su getireyim mi?" veya "hastaneyi birlikte arayalım mı?" gibi somut ve basit görevler teklif edin.
-
Yalnız Bırakmamak: İntihar riski varsa, kişiyi yalnız bırakmayın ve profesyonel yardım almasını sağlayın.
Unutulmamalıdır ki, depresyon bir maratondur. 'Acil çıkış' yerine, 'güvenli yönetim' ve profesyonel yardım arayışı en bilimsel ve gerçekçi yaklaşımdır. |
