Böbrek taşları toplumda yanlış bilinenin aksine sadece yetişkinlerde değil, çocuklarda da görülebilen bir rahatsızlıktır. Ayrıca görülme sıklığı giderek artmaktadır. Böbrek taşları çocukların yaşam kalitelerini düşürmekle kalmayıp, önlem alınmaması durumunda ciddi böbrek problemlerine yol açabilmektedir. Bu nedenle ilk olarak ailelerin bu konuda bilinçli olmaları önemlidir. Memorial Bahçelievler Hastanesi Çocuk Nefrolojisi Uzmanı Prof. Dr. Mahmut Çivilibal, çocuklarda böbrek taşları ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.
Hareketsiz ve yanlış beslenen çocuklarda risk artıyor
Böbreklerimizin en önemli görevleri, üre, ürik asit, kreatinin gibi vücudumuzdaki zararlı ve atık maddeleri süzerek, idrar yolu ile atmakla beraber vücudumuz için gerekli olan bazı minerallerin dengede tutulmasını sağlamaktadır. Böbreklerin dengesi farklı nedenlerle bozulduğu zaman özellikle genetik yatkınlık bulunan kişilerde soruna neden olmaktadır. İdrar yollarında kristal oluşan hastalarda böbrek taşları ortaya çıkabilmektedir. Doğumsal veya sonradan gelişen çeşitli anatomik bozukluklar veya idrar yolu enfeksiyonları da böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlamaktadır.
Son yıllarda bebeklik ve çocukluk çağlarında daha sık böbrek taşları görülmesinin iki temel nedeni bulunmaktadır. Hareketsiz yaşam ve beslenme alışkanlıklarının değişmesi, uygunsuz ilaç kullanımı gibi böbrek taşı oluşumuna neden olan olumsuz koşullar artmaktadır. Bir başka neden ise, teknolojinin gelişmesiyle birlikte son yıllarda ultrason cihazlarının daha yaygın kullanılması ve yeni cihazların çözünürlüklerinin çok yüksek olması nedeniyle önceki yıllarda saptanamayan minik kristallerin ve taşların daha kolay belirlenebilmektedir.
Az sıvı alımı da önemli bir etken
Çocuklardaki taşların büyük çoğunluğu farklı metabolik bozukluklar sonucu ortaya çıkmaktadır. Kalsiyum, fosfor, okzalat, ürik asit ve sistin gibi mineral veya tuzların idrardaki artışı veya sitrat, magnezyum ve pirofosfat gibi kristalleşmeyi önleyen doğal inhibitörlerin idrar konsantrasyonunun düşüklüğü üriner sistemde taş oluşumuna yol açmaktadır.
Sıvı alımının az olması, teknolojinin ilerlemesiyle birlikte hareketsiz yaşama alışmak, beslenmede yanlış alışkanlıklar, formül mamaların sık tüketimi, gereksiz vitamin ve ilaç kullanımları, idrar akımını bozan anatomik anormallikler, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları ve idrarla atılan minerallerin azlığı ve fazlalığı çocuklarda taş oluşumunu artıran nedenler arasında bulunmaktadır.
Çocuklar hazır gıdalardan uzak tutulmalı
Çocukların cips, kraker, çerez gibi hazır gıdalardan; çikolata, çay, kahve gibi ürünlerden uzak tutulması gerekmektedir. Bu tür yiyecek ve içecekler çocukların beslenmesinde yer aldığı süreçte taş oluşumuna zemin hazırlamaktadır.
Taşın cinsine göre diyet uygulayın
Böbrek taşı olan çocukların beslenmesi, taşın cinsine veya hastanın idrarındaki mineral bozukluklarına göre belirlenmektedir. Çocuklarda en sık görülen böbrek taşı “kalsiyum okzalat” taşıdır. Potasyumdan zengin, sodyum içeriği düşük ve yaşlarına göre uygunluğu belirlenen farklı protein diyetleri kalsiyum oksalat görülen çocuklara önerilmektedir. Diyetle alınan kalsiyumun kesilmesi yerine oksalat içeren gıdaların azaltılması daha doğru olmaktadır. Ispanak, pazı, bamya, karalahana, maydanoz, çilek, pancar, badem, fıstık, incir, mor üzüm, ahududu, kuru üzüm, çikolata, buğday unu, rüşeym, biber veya soya gibi yiyecekler okzalattan zengin yiyeceklerdir. Bu yiyeceklerin kullanımının sınırlandırılması önerilmektedir. Ürik asit içeren taşları bulunan çocuklar aşırı hayvansal besin tüketmemelidir.
İlaç kullanımlarına dikkat edin
Bazı ilaçlar taş oluşumunu kolaylaştıran maddelerin idrarla atılımını artırarak böbrek taşlarına neden olmaktadır. Gereksiz veya normalin üzerinde kullanılan D vitaminleri idrar kalsiyum atılımını artırmakta, C vitaminleri ise idrar oksalat atılımını artırarak böbrek taşı oluşumuna yol açabilmekte veya var olan taşların büyümesine neden olabilmektedir.
Kalsiyum, D vitamini, C vitamini, kortizon, bazı antibiyotikler, idrar söktürücüler ve mide asidini azaltan ilaçlar taş oluşumuna zemin hazırlayabilmektedir.
Böbrek taşı tedavisinde 3 temel aşama
Çocuklardaki böbrek taşı tedavisinde üç temel aşama bulunmaktadır. Akut yani ciddi derecede olan problemlerde acil tedaviler uygulanmaktadır. Ağrı giderilmekte, iyi bir hidrasyon sağlanmakta ve varsa üriner enfeksiyon tedavi edilmektedir. Taşı vücuttan uzaklaştırmak için ESWL yani taş kırma, endoskopik yöntemler ve açık cerrahi uygulamalarından destek alınmaktadır. Hastanın hayat konforu için yeni taş oluşumunun engellenmesi gerekmektedir. Bol su tüketimi, kısıtlı tuz kullanılması, potasyum içeriği zengin sebze ve meyve tüketilmesi, aşırı hayvansal proteinin tüketimine dikkat edilmesi ve gerekli hallerde ilaç tedavisi alınması önerilmektedir. |
