İnsanların her yaşta sıklıkla tükettiği süt ve süt ürünleri, alerji ve laktoz intoleransına sebep olabiliyor.
Süt, dünya çapında en çok tüketilen besinler arasında yer alıyor, aynı zamanda çeşitli süt ürünlerinin hazırlanmasında da önemli bir bileşen. Süt ve süt bazlı ürünlerin yüksek tüketiminin yanında, dünya nüfusunun %65’i süt ürünlerine karşı alerji ve laktoz intoleransı gösteriyor. Yapılan araştırmalarda Türkiye nüfusunun ise, en az %70’inde laktoz intoleransı olduğu belirtiliyor.
Laktoz İntoleransı Nedir?
Acıbadem LifeClub Diyetisyeni ve Beslenme Uzmanı Belinda İrem Ardal, laktoz intoleransı hakkında bilinmesi gerekenlerle ilgili şunları söyledi: “Laktoz intoleransı, süt ve süt ürünlerinin tüketiminden kaynaklanan bağırsak sesleri, gaz sıkışması, karın ağrısı, şişkinlik, bulantı, kusma ve ara sıra gevşek dışkılama ile karakterize bir durumdur. Semptomlar spesifik olarak görülmeyebilir ve yoğunluk, alınan laktoz miktarına ve bireysel duyarlılığa bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Genellikle süt ürünü alımından sonraki 30 dakika ile 2 saat içinde ortaya çıkar. İntolerans çok daha az sıklıkla baş ağrısı, baş dönmesi, konsantrasyon kaybı, kısa süreli hafıza güçlüğü, yoğun yorgunluk, kas ağrısı ve eklem ağrıları gibi bağırsak dışı semptomlara neden olabilmektedir. Kişilerin çoğunluğu, yetersiz laktoz sindirimine sahip olmalarına rağmen, geniş 240 ml'ye kadar süt veya süt ürününü sorunsuz bir şekilde tolere edebilirken, hastaların üçte biri küçük miktarlara karşı intolerans şikayetinde bulunmaktadır.
Laktoz intoleransı dünya çapında %57 ile %65 arasında değişen yüksek bir yaygınlığa sahiptir. Etkilenen nüfus için en uygun önleme yöntemi süt ve süt bazlı ürünlerden kaçınmaktır. Ancak bu, yetersiz besin tüketiminden kaynaklanan diğer sağlık sorunlarının gelişmesine neden olabilir.”
Laktoz İntoleransının Çeşitleri
Dyt. Ardal, laktoz intoleransının çeşitlerini ise şöyle sıraladı:
Primer Laktaz Eksikliği: Laktaz eksikliğinin en yaygın nedenidir, laktaz kalıcılığı olarak da bilinir. Yaş ilerledikçe laktaz enzim aktivitesinde kademeli bir düşüş olur. Enzim aktivitesi, bebeklikte azalmaya başlar ve semptomlar ergenlik veya erken yetişkinlikte ortaya çıkar. Çünkü primer laktoz intoleransında, laktaz üretimi yetişkinliğe gelindiğinde keskin bir şekilde düşer ve süt ürünlerinin sindirimi zorlaşır. Yakın bir zamanda da primer laktaz eksikliğinin genetik olduğu bildirilmiştir.
Sekonder Laktaz Eksikliği: Gastroenterit, çölyak hastalığı, Crohn hastalığı, ülseratif kolit, kemoterapi, antibiyotikler gibi çeşitli enfeksiyöz, inflamatuar veya diğer hastalıklar nedeniyle bağırsak mukozasında oluşan hasar ise sekonder laktaz eksikliğine neden olabilir. Altta yatan hastalığın tedavisi laktaz seviyelerini eski haline getirebilir ve semptomları iyileştirebilir, ancak bu biraz zaman alabilir.
Doğuştan Laktaz Eksikliği: Otozomal çekinik kalıtım nedeniyle doğumdan itibaren laktaz enzim aktivitesinde azalma veya yokluk durumudur. Yenidoğanda süt içtikten sonra ortaya çıkar. Eksikliğin nadir bir nedenidir.
Gelişimsel Laktaz Eksikliği: 28 ila 37. gebelik haftalarında doğan prematüre bebeklerde görülmektedir. Bebeğin bağırsağı yeterince gelişmemiştir ve bu da laktozu hidrolize edememesine neden olmaktadır. Bu durum, bağırsağın olgunlaşması ve bunun sonucunda yeterli laktaz aktivitesinin oluşması nedeniyle yaş ilerledikçe düzelebilmektedir
Diyet Değişiklikleri Çözüm Olabilir
Diyetisyen ve Beslenme Uzmanı Belinda İrem Ardal, risk faktörleri ile ilgili ise, “Laktoz intoleransı, özellikle yaş ilerledikçe ve Afrika, Asya, Hispanik ve Amerika yerlisi kökenli kişilerde daha yaygın görülür. Ayrıca, ince bağırsak hastalıkları, erken doğum nedeniyle gelişim problemleri, kanser tedavileri gibi faktörler de bu durumu tetikleyebilir” dedi ve diyet değişikliklerinin laktoz intoleransına çözüm olabileceğine dikkat çekti:
“Laktoz intoleransının yönetilmesinde en önemli adım, diyet değişikliğidir. Laktoz içeren gıdalardan kaçınarak, laktoz intoleransının semptomlarını hafifletmek mümkündür. Laktoz içeren ürünler; yumuşak ve işlenmiş peynir, ayran, krema, süt, dondurma, ekşi krema, peynir altı suyu, krep, waffle, tereyağı, margarin, muhallebi ve pudingtir.”
Laktoz İntoleransı İçin Alternatif Gıdalar
Acıbadem LifeClub diyetisyenlerinden Belinda İrem Ardal, son olarak laktoz intoleransı yaşayan bireyler için günlük yaşamda rahatlıkla uygulanabilen ve semptomların hafiflemesine yardımcı olan alternatif çözümler olduğunu da belirtti: “Laktozsuz inek sütü, piyasada kolaylıkla bulunabilir ve laktoz intoleransı olanlar için laktozun sindirimine yardımcı olmak amacıyla laktaz içeren sütler iyi bir alternatiftir.
Sert peynirler, daha az laktoz içerir, daha kolay tolere edilebilir. Yumuşak peynirlerden kaçınılmalıdır.
Süt içermeyen ürünler esas olarak pirinç, soya, yulaf, Hindistan cevizi, fındık, badem, kaju, kenevir vb. gibi besinlerden elde edilir. Soya sütü, badem sütü gibi bitkisel içecekler, süt yerine rahatlıkla tercih edilebilir.
Laktoz intoleransı, vücudun süt şekerini sindirememesiyle oluşur. Bu durum, yetersiz laktaz enzimi nedeniyle meydana gelir. Laktoz intoleransını yönetmek için probiyotikler ve doğru beslenme alışkanlıkları da önemli rol oynar.” |
