Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü ve Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, iyilik yapmanın psikolojik ve nörobiyolojik faydalarını değerlendirdi. Tarhan, tüm kanıtların karşılıksız iyilik yapmanın stresi azalttığını, beynin ödül merkezini harekete geçirdiğini ve antidepresan etkisi olduğunu gösterdiğini belirtti.
İyiliğin Psikolojik ve Nörobiyolojik Kanıtları
Prof. Dr. Tarhan, iyiliğin sadece ahlaki bir erdem değil, aynı zamanda bilimsel temelleri olan bir refah kaynağı olduğunu vurguladı:
-
Stres Azaltıcı Etki: Düzenli iyilik yapan kişilerde, stresi tetikleyen ACTH hormonunun %23 daha az salgılandığı tespit edildi.
-
Beynin Ödül Merkezi: İyilik yapmayı hayal etmek bile beynin ödül merkezi olan ventral striatum bölgesini aktive eder. Bu, haz ve odaklanma kimyasalı dopamin ile bağlanma hormonu oksitosin salgılanmasını sağlar.
-
Yaşam Kalitesi: Harvard Business School'un bir araştırması, yardımsever ve cömert iş adamlarının hem daha mutlu hem de ortalama ömürlerinin daha uzun olduğunu ortaya koydu.
İyiliğin Dalga Etkisi ve Toplumsal Güven
Tarhan, bir kişinin yaptığı bir iyiliğin kısa sürede 300 kişiye ulaşabildiğini gösteren çalışmalar olduğunu belirterek, iyiliğin "bulaşıcı bir dalga etkisi" yarattığını ifade etti.
-
Gerçek İyilik: Karşılık bekleyerek yapılan iyiliği yazar Cemil Meriç'in "tefecilik" olarak tanımladığını hatırlattı. Gerçek ve karşılıksız iyilik, toplumsal güveni ve sosyal bağları artırarak en büyük toplumsal sermayeyi oluşturur.
-
Küçük İyiliklerin Gücü: Büyük iyilikler yerine sevgi dolu bir bakış, tebessüm, içten bir selam veya "Kalbini kırdıysam özür dilerim" demek gibi küçük jestlerin de müthiş bir iyileştirici güce sahip olduğunu kaydetti.
İyilik Yapmanın İncelikleri ve "Merhamet Yorgunluğu"
Prof. Dr. Tarhan, iyilik yaparken dikkat edilmesi gereken kritik sınırları ve iyiliğin kötüye kullanımını da açıkladı:
-
Tembelliğe Teşvik: Tembel veya bencil kişilere yapılan iyilik, onları tembelliğe veya parazit gibi beslenmeye teşvik eder. Bu, karşı tarafa iyilik değil, kötülük yapmaktır.
-
"Balık Tutmayı Öğretmek" İlkesi: İyiliğin, karşı tarafın hayatına ne kattığı, onu iyiye ve doğruya götürüp götürmediği sorgulanmalıdır. Emek vermeden elde edilen şeyin kıymeti bilinmez; sürekli yardım etmek kişiyi sorumluluk almaktan uzaklaştırır.
-
Merhamet Yorgunluğu: Kendi sınırlarını korumadan, sürekli karşılık bekleyerek yapılan aşırı fedakârlık, "merhamet yorgunluğu" ve yaşam doyumu düşük kişilikler ortaya çıkarır.
-
Yanlış İyilik: "Yanlış kişiye iyilik yaparsanız, etrafınızda kan emiciler toplanır." diyerek, iyiliğin hak edene, hak ettiği şekilde ve geliştirici biçimde yapılması gerektiğini vurguladı.
Narsisizm Tedavisi ve Sağlıklı Empati
-
Sessiz İyilik: Modern çağın sorunu narsisizmin tedavisinde en etkili yöntemlerden biri, kimseye göstermeden, sessizce yapılan iyiliktir. Tarhan, "Bir elinle dilenciye para verip diğer elinle selfie çekmek, iyilik değil, ego tatminidir" uyarısında bulundu.
-
Ebeveyn Hataları: Ailelerin çocuklarına yaptıkları iyilikleri bir "tehdit veya itaat unsuru" olarak kullanması büyük zararlar verir. Ebeveynler, çocuklarına bahşiş yerine sorumluluk almayı öğretecek 'hak ediş' vermelidir.
-
Sağlıklı Empati: Empati, sadece karşı tarafın yerine kendini koymak değil, kendi kimliğini ve sınırlarını koruyarak karşı tarafı anlamaktır. Sınırları korumadan kendini feda etmek, "fedakârlık şeması"dır.
Prof. Dr. Tarhan, iyiliği bir eğitim politikası haline getirmenin ve şirketlerin "iyilik projeleri" başlatmasının, toplumsal refah ve gençlerdeki şiddeti azaltma açısından kritik olduğunu sözlerine ekledi. |
